Vadeli işlemler (Futures) piyasası nedir? Kimler nasıl kullanır?
Vadeli işlem sözleşmeleri (Futures); taraflarına, belirlenen bir tarihte, üzerinde anlaşılan bir fiyattan, standartlaştırılmış miktar ve kalitedeki bir malı ya da kıymeti alma veya satma yükümlülüğü getiren sözleşmelerdir. Vadeli işlem sözleşmeleri (Futures); herhangi bir ürün, finansal gösterge, menkul kıymet, yabancı para veya kıymetli maden üzerine düzenlenebilir.
Vadeli işlem sözleşmelerinin dört temel unsuru vardır ve bunlar ilgili borsalarda standartlaştırılmışlardır:
- Nitelik
- Fiyat
- Miktar
- Vade
Vadeli işlem sözleşmelerini alan taraf, sözleşmenin vadesi geldiğinde alma yükümlülüğüne girer; satan taraf ise sözleşme vadesinde satma yükümlülüğüne girer. Alıcı ve satıcının piyasada anlaştığı fiyat, sözleşme vadesinde alıcının satıcıya vadeli sözleşme başına ödeyeceği tutardır. Vade sonu geldiğinde ise, ilgili borsa tarafından belirlenen şartlar çerçevesinde taraflar ya nakit uzlaşma ya da fiziki teslimat yoluyla yükümlülüklerini yerine getirirler.
Vadeli işlem piyasalarını kimler kullanır?
Vadeli işlemler piyasasını 3 tip yatırımcı kullanır:
- Riskten korunmak isteyenler (Hedgers): Bir sermaye piyasası aracı, döviz, kıymetli maden veya malı kullanan, bunlarda pozisyon tutan veya gelecekte teslimatını bekleyen, ancak ilgili ürünün fiyatında gelecekte meydana gelebilecek beklenmedik değişimlerden korunmak isteyen yatırımcılar, vadeli piyasalarda spot piyasadaki pozisyonlarının tersi yönünde pozisyon alırlar.
- Spekülatörler: Kendi fiyat beklentileri çerçevesinde kar elde etmek amacıyla yatırım yapan kişiler veya kurumlardır. Vadeli piyasalar özellikle kaldıraç etkisi sebebiyle spekülatörlere oldukça önemli fırsatlar sunar. Spekülatörlerin piyasanın likiditesini ve işlem hacmini arttırdığı bilinmektedir. Bu yatırımcı tipinin risk alma konusundaki isteklilikleri diğer piyasa katılımcılarına taşıdıkları riski spekülatörlere devrederek riskten korunma imkanı sağlar.
- Arbitrajcılar: İki veya daha fazla piyasada eş zamanlı yapılan alım satım işlemleri ile risksiz kar elde etmeyi hedefleyen kişiler veya kurumlardır. Örneğin, bir mal coğrafi olarak farklı yerlerde farklı iki fiyattan işlem görüyorsa arbitrajcı hemen ucuz olan yerden alır, pahalı olan yerde satar ve böylece risksiz kar elde eder. Benzer şekilde spot piyasalar ile vadeli piyasalar arasındaki taşıma maliyeti (cost of carry) nedeniyle oluşması gereken fiyattan farklı seviyelerde fiyat oluşması durumunda, arbitrajcılar devreye girerek ucuz olan piyasada alış, pahalı olan piyasada satış yaparak piyasaları dengelerler. Arbitrajcıların varlığı piyasaların birbirleriyle uyumlu ve dengeli hareket etmesine ve doğru fiyat oluşumuna katkı sağlar.
Not: Bu bilgiler Borsa İstanbul’dan alınmıştır
